Khi một người thác sinh vào thế giới này, người ấy không mang theo chút vật chất nào cả. Và cũng không có gì trên đời này sẽ đi theo người ấy hay người ấy có thể mang được theo khi rời đi.

Trong cõi hồng trần ồn ào và vội vã, nếu một người không thể xem nhẹ dục vọng, ham muốn thì sẽ rất khó để bảo trì một tâm thái tường hòa và thanh tĩnh. Khi một người đặt nặng lợi ích cá nhân và những sự tình làm ảnh hưởng đến lợi ích của bản thân thì trong tâm họ tự nhiên sẽ trở nên thấp thỏm, lo âu và nóng nảy.

Sự phát triển của khoa học kỹ thuật hiện đại đã tạo ra cho con người thêm nhiều phương tiện sống, nhưng đồng thời cũng mang đến những mệt mỏi, phiền toái lớn lao cho trạng thái tinh thần của con người. Trong cuộc sống ồn ã đó, nếu một người muốn cuộc sống của bản thân an tĩnh, yên bình thì cần phải có một định lực phi phàm.

Có câu thơ thời cổ viết rằng: “Hung khoát thiên sầu tự túc lạp, tâm khinh vạn sự như hồng mao.”  Ý tứ chính là, nếu một người có tấm lòng quảng đại, rộng rãi thì mọi lo âu sẽ trở nên rất nhỏ bé. Nếu trong tâm một người có thể xem nhẹ thì vạn sự sẽ nhẹ tựa lông hồng.

Cổ nhân sinh sống đơn giản, họ hiểu rằng đơn giản chính là phúc, bình thản là đạo lý thực sự. Vì thế, họ làm việc và nghỉ ngơi thuận theo quy luật tự nhiên “Tình canh vũ độc” (Ngày nắng thì đi cày, ngày mưa thì đọc sách). Thế nhưng, con người một khi rơi vào cái vực “dục vọng vật chất” thì quên mất ý nghĩa sinh mệnh, không có cách nào để tự kiềm chế, từ đó khiến cho tâm linh bị biến chất, trượt dần thành người có lương tri sa đọa. Cuối cùng, người đó trở thành nô lệ của dục vọng, ham muốn.

Đối với con người mà nói, đứng trước dục vọng thì đều vô cùng yếu ớt. Rất khó để ngăn cản các chủng hấp dẫn của thế gian đối với một người. Nhưng, nếu như dục vọng về tiền bạc, của cải của con người không có điểm dừng, mãi cứ mở rộng ra thì sẽ khiến người ấy bị mê lạc, đánh mất lương tâm của bản thân.

Ngày nay, thật nhiều người có tài phú vật chất rất lớn nhưng lại không thể lĩnh hội được tâm thái: “Thải cúc đông li hạ, du nhiên kiến nam sơn” (Hái cúc dưới bờ rào đông, nhàn nhã nhìn núi nam) của cổ nhân.

Tương truyền, Hoàng đế Túc Tông của triều đại nhà Đường vì trong lòng luôn phiền não, buồn khổ nên từng bái thiền sư Tuệ Trung làm Quốc sư. Hoàng đế hy vọng thiền sư có thể giúp mình giải ưu phiền.

Một hôm, Hoàng đế hỏi vị thiền sư: “Trẫm phải làm thế nào mới đạt được Phật Pháp?”

Thiền sư Tuệ Trung nói: “Phật ở trong tâm của mình! Người khác không có cách nào cho được! Bệ hạ có thấy một mảnh mây sắc màu trên không trung ngoài điện không? Có thể sai bảo thị vệ bắt nó xuống để trong cung điện được không?”

Hoàng đế Túc Tông trả lời: “Đương nhiên là không thể được rồi!”

Thiền sư Tuệ Trung lại cảm thán nói: “Người trần cầu Phật, có người là vì để Phật tổ phù hộ, có người là vì cầu công danh, có người là vì cầu tiền bạc của cải, có người lại cầu sống lâu, có người vì để giải khai những vấn đề trong tâm linh. Người chân chính vì để tu Phật mà cầu Phật thì hỏi có mấy người?”

Hoàng đế Túc Tông nghe xong lại hỏi: “Phải như thế nào mới không phiền não, không ưu sầu?”

Thiền sư Tuệ Trung đáp: “Người không phiền não, nhìn bản thân mình rất rõ ràng, cho dù một lòng hướng Phật cũng quyết không tự nhận mình là Phật thân thanh tĩnh, vẫn cứ thường xuyên suy xét, nhìn lại bản thân mình. Chỉ có người phiền não thì mới cả ngày nghĩ cách thoát khỏi phiền não. Quá trình tu hành là quá trình thanh lọc tâm linh, người khác không cách nào làm thay được. Buông bỏ được dục vọng bản thân, buông bỏ hết thảy những điều mình nghĩ tưởng đến, ngài đã có được cả thế giới!”

Có thể thấy, cho dù là phú quý như Hoàng đế, mặc dù đã có được quyền lực tối cao nhưng vẫn còn có nhiều dục vọng không thể thỏa mãn. Là một người bình thường “vô quyền vô thế” mà nói, nếu không biết chủ động học cách buông bỏ thì dục vọng sẽ càng ngày càng nhiều. Nếu không học cách sống đạm bạc mà xa hoa thì sẽ luôn thấy mệt mỏi và trượt dốc.

Một khi có dục vọng mà không thể thỏa mãn thì tâm tất sẽ sinh ra phiền não, như thế sẽ không cách nào giải thoát được. Trái lại, khi một người không có quá nhiều ham muốn, sống thanh đạm tiết kiệm thì người ấy sẽ tự nhiên có được những phẩm chất đạo đức cao đẹp. Khi một người không có quá nhiều dục vọng, người ấy sẽ có ý chí mạnh mẽ và trí tuệ để minh tỏ mọi điều .

“Tâm nhạt, người tự vui”, “Tâm nhẹ vạn sự tựa lông hồng”, nếu một người có thể hiểu được đạo lý đơn giản này thì mới có thể rời xa phiền não, sống cuộc đời tự do tự tại và an bình.

An Hòa (biên dịch)

TAMTHUC:

• Có thể “buông bỏ” mới có thể “đắc được”
• “Coi nhẹ danh lợi” là cảnh giới cao của người trí huệ