Lão Tử giảng: “Tri túc chi túc, hằng túc hĩ”, ý nói rằng, biết thế nào là đủ thì sẽ vĩnh viễn không thiếu gì. Người không biết đủ luôn thấy thiếu thốn và sẽ không bao giờ thành công trong việc tìm kiếm hạnh phúc thật sự.
Những tài nguyên vật chất trên thế gian này là hữu hạn, nhưng ham muốn dục vọng của con người lại là vô hạn. Vì vậy một người nếu thực sự muốn hạnh phúc và vui vẻ, thì phải biết kiềm chế dục vọng của bản thân, biết đủ và có thiện niệm. Thời xưa có một câu chuyện kể về một người biết đủ như thế này:
Nghiêm Quân Bình là người triều nhà Hán thông hiểu kinh dịch, đạo Lão Tử, làm nghề xem tướng tại thành phố Thành Đô. Hàng ngày ông đều xem tướng cho rất nhiều người, luôn luôn răn dạy mọi người tín nghĩa trung hiếu.
Mỗi ngày kiếm được một trăm đồng, cảm thấy đủ dùng, ông liền đóng cửa hiệu bói, và chuyên tâm đọc sách “Lão Tử”. Nhà văn nổi tiếng thời Tây Hán – Dương Hùng lúc còn trẻ đi theo ông học tập đã nói: “Đức hạnh của Quân Bình tiên sinh đủ để ngăn chặn lòng tham, khuyên nhủ người đời, cũng giống như những người sống ẩn dật thời xưa”.
La Xung là người nước Thục vì thấy Nghiêm Quân Bình có tài có đức nên đã chuẩn bị xe ngựa, y phục, lương thực và tiền bạc, khuyên ông ra làm quan. Nhưng Quân Bình nói: “Ta có thừa mà tiên sinh chưa có đủ, tại sao người chưa đủ lại đến cung phụng người có thừa?”.
La Xung nói: “Trong nhà của ta có nhiều vàng bạc, mà tiên sinh một chút lương thực để giành cũng không có, sao có thể nói là có thừa được?”.
Quân Bình nói: “Ta đã từng ở trong nhà ngài, thấy ngài ngày đêm bận rộn mà đạt được những thứ ấy, chưa từng có lúc nào thấy thỏa mãn. Hiện tại ta xem tướng, không cần xuống giường mà tiền cũng đến, còn dư thừa mấy trăm, bụi bám dày một tấc, không biết dùng làm gì, rõ ràng là ta có thừa mà tiên sinh thì chưa có đủ.”
Quân Bình đã từng xúc động nói: “Gia tăng tài vật sẽ làm gia tăng tổn thương tinh thần của ta, rõ ràng tiếng tăm của ta cũng có thể giết chết ta”. Quân Bình sống đơn giản như vậy cho đến hơn 90 tuổi mới qua đời.
Trong cuộc sống, có rất nhiều thời điểm người ta luôn cảm thấy không thỏa mãn, công danh, sự nghiệp không được như ý. Vì thế, họ oán trách trời bất công, oán giận cha mẹ không cho họ một hoàn cảnh sống sung túc, thuận lợi. Đối với đời sau, họ lại oán trách con cái không được giỏi giang, thành đạt như mong muốn. Nhưng hết thảy những bất mãn đó đều có nguyên nhân từ việc con người không biết đủ mà ra.
Vì sao con người không biết đủ? Đây chính là do dục vọng, lòng tham muốn, là những mong ước hoang tưởng hay những đòi hỏi không thực tế sinh ra.
Dục vọng của con người là vô biên nên con người luôn không biết đủ. Kỳ thực, “không biết đủ” là một loại tâm lý tối nguyên thủy của con người, còn biết đủ là một loại lạc quan và cách ‘giải vây’ của tư duy lý tính.
“Biết đủ” và “không đủ” kỳ thực là một quá trình lượng hóa. Ở vào những niên đại khác nhau, hoàn cảnh khác nhau, giai tầng khác nhau, độ tuổi khác nhau, kinh nghiệm cuộc sống khác nhau, thì “biết đủ” và “không đủ” luôn có sự chuyển hóa lẫn nhau. Ví như, khi còn trẻ tuổi sống nghèo khổ, có lẽ cảm giác không thấy đủ mới được xem là phù hợp. Bởi vì chỉ có như vậy cuộc sống của họ mới có sự thay đổi. Hay đối với một nhóm những người, sau một đêm trở lên giàu có, nếu cảm thấy đối với tri thức là chưa đủ thì có lẽ cuộc sống sẽ ý nghĩa hơn.
“Biết đủ” khiến con người bình tĩnh hơn, an tường, lạc quan và siêu thoát hơn. Ngược lại, không biết đủ sẽ khiến con người rối loạn. Người biết đủ sẽ phân biệt được rõ điều gì nên làm thì làm, điều gì không nên làm thì dừng lại. Sự khác biệt giữa họ chính là hạn độ. Hạn độ chính là sự đúng mực, là trí tuệ, là một loại trình độ. Người biết đủ luôn có một hạn độ nên họ không dễ phạm phải lỗi lầm và đánh mất lương tâm.
“Biết đủ” là một loại cảnh giới. Người biết đủ sẽ luôn mỉm cười đối mặt với cuộc sống. Trong mắt của người biết đủ sẽ không có điều gì là không thể giải quyết được trên thế gian này. Bởi vì họ sẽ luôn vì chính bản thân mình mà tìm kiếm một cách giải quyết phù hợp nhất, tốt đẹp nhất.
“Biết đủ” là một loại rộng lượng. Lòng dạ rộng lượng có thể dung nạp được thiên hạ, cho nên trong mắt người biết đủ, mọi sự tranh giành và đòi hỏi quá mức sẽ là không cần thiết. Cũng chính bởi vì thế mà tâm lý của người biết đủ luôn có sự cân bằng, họ luôn thấy thỏa mãn và giàu có.
“Biết đủ” còn là một loại khoan dung. Khoan dung đối với người khác, khoan dung đối với xã hội, khoan dung chính mình, như vậy mới có được một không gian sinh tồn bao la và rộng lớn. Chính vì thế mà cổ nhân mới luôn dạy: “Thấy đủ thường vui!”
Hoàng Mai (biên dịch và t/h)
TAMTHUC: