Ngày nay, phần lớn người ta thường sợ nhất là bị thua thiệt, thà rằng để người khác phải thiệt chứ bản thân không thể bị thiệt. Nhưng, những người già xưa lại thường hay khuyên bảo con cháu rằng: “Chịu thiệt là phúc”, “Chịu thiệt là hành vi của người quân tử”…

“Chịu thiệt” là phúc

Trước đây, có một vị thượng thư tên là Lâm Thoái Trai, ông ta phúc đức rất nhiều, con cháu đủ đầy, cuộc sống vô cùng sung túc. Lúc ông lâm chung, con cháu quỳ gối trước mặt ông xin thỉnh cầu lời giáo huấn. Lâm Thoái Trai nói: “Ta không có lời nào khác, chỉ khuyên bảo các con hãy học ‘chịu thiệt’, chỉ cần học ‘chịu thiệt’ là được rồi.”

Xưa nay, những người chỉ bởi vì không thể “chịu thiệt” mà gặp phải tai họa không phải là ít, nhưng cũng có rất nhiều anh hùng vì có thể chịu nhịn nhục, chịu thiệt mà làm nên đại sự. Nổi danh nhất chính là Hàn Tín chịu nhục chui háng, có thể nói đó là “chịu thiệt” đến mức cực điểm. Bởi vậy sau này Hàn Tín được đăng đàn bái tướng, được Lưu Bang phong làm Tam Tề Vương.

Những người già thường hay khuyên nhủ con cháu “chịu thiệt là phúc”, bởi vì họ biết rõ hết thảy “Phúc, Lộc, Thọ” ở thế gian con người đều là đổi từ đức mà ra, mà “chịu thiệt” lại có thể tích đức. Hơn nữa, họ cũng thông hiểu rằng, đời người trong họa có phúc, trong phúc có họa, không mất thì không được, được thì phải mất.

Trái lại, nếu như luôn luôn khiến cho người khác phải chịu hại chịu thiệt, như thế thì người này chẳng phải là mất đức rồi sao? Làm nhiều việc xấu còn bị trời trừng phạt, thật sự là cái được không bù nổi cái mất.

Bởi vậy mà trong lịch sử từ xưa đến nay có rất nhiều hiền sĩ, quân tử cũng đều lấy “chịu thiệt” để yêu cầu, ước thúc bản thân mình và giáo huấn con cháu.

 “Chịu thiệt” là hành vi của người quân tử

Ngụy Hi – người được xưng là “Thanh sơ tam đại gia” (một trong ba nhà văn lớn hàng đầu của triều đại nhà Thanh) đã từng nói: “Ta không biết như thế nào là người quân tử, nhưng nhìn vào khả năng “chịu nhận phần thiệt” trong mỗi sự việc của người ấy là sẽ biết. Ta không biết được như thế nào là kẻ tiểu nhân, nhưng nhìn vào việc “tranh giành phần lợi” của người ấy là sẽ biết.”

Suy ngẫm một cách kỹ càng, chúng ta sẽ thấy rằng thật đúng là như vậy! Có thể chịu thiệt quả là không phải một việc dễ dàng. Cần phải có tấm lòng khoan dung, độ lượng lớn mới có thể chịu thiệt thòi một cách cam tâm tình nguyện.

Có thể nguyện ý chịu thiệt, khoan dung độ lượng, chịu nhẫn nhục, co được giãn được (tức là biết ứng phó thích hợp với tình hình cụ thể) thì chính là hành vi của một chính nhân quân tử. Chẳng trách mà người xưa dùng tiêu chuẩn “có hay không có khả năng chịu thiệt” là một trong những yếu tố đầu tiên để phân biệt người quân tử và kẻ tiểu nhân.

An Hòa

TAMTHUC:

• Cách đối nhân xử thế của người quân tử chân chính
• Cổ nhân giảng: Làm người trước, làm việc sau