Cộng hòa Togo là một quốc gia châu Phi kỳ thú, một điểm đến rộng lớn phía Nam sa mạc Sahara chưa được khám phá. Một trong những điều làm nên sức hấp dẫn kỳ lạ của Togo chính là các phong tục tập quán cùng hàng trăm lễ hội truyền thống diễn ra quanh năm của 37 bộ tộc nơi đây. 

Không chỉ vậy, cuộc sống của người Togo cũng gây tò mò cho những người bước chân đến vùng đất nghèo nhất thế giới này. Tại Thủ đô Lome của Togo, một khu chợ kỳ lạ chỉ bày bán các loại “dược phẩm” khiến du khách giật mình lại có khả năng chữa “bách bệnh”.

Khu chợ bùa ngải

Một khu chợ thay vì bán hàng ăn và quần áo, người dân nơi đây lại bán đầy đủ các loại xương của động vật và một số thảo dược thông thường. Mặc dù biển hiệu tại chợ chỉ lác đác, hàng hóa bày bán trên những chiếc bàn gỗ nhếch nhác, phủ đầy bụi nhưng đây chính là khu chợ nổi tiếng châu Phi về bùa ngải. Khu chợ với cái tên Akodessewa Fetish ở thủ đô Lome của Togo được biết đến là khu chợ buôn bán bùa ngải lớn nhất thế giới, nơi những thầy tế thực hiện nghi lễ thần linh có thể tìm thấy bất cứ thứ gì họ cần cho các nghi lễ của mình.

Đầu các con vật được bày la liệt trong gian hàng cũ kỹ.

Bước chân đến khu chợ, điều đầu tiên người ta nhìn thấy là rất nhiều bộ phận của các loài động vật đã được phơi khô treo và bày bán khắp nơi. Đối với những người ở xa tới, khu chợ trông thật sự hoang vắng và rất đáng sợ. Đến gần hơn các gian hàng, du khách có thể nhận thấy mặt hàng trong chợ là đầu, đuôi, da thú và chân động vật khô. Chúng được bày la liệt dưới đất, trên bàn gỗ, chất đống lên nhau và treo lủng lẳng trên các cột gỗ. Đầu lâu các loài động vật ở đây rất phong phú như mèo, báo, hổ, linh dương, khỉ, kền kền, cú mèo, rắn…

Theo Joseph, một “thầy thuốc” bán hàng ở Lome, các thầy tế thường dùng bộ phận cơ thể động vật và các loại bùa lạ để gọi thần linh trong các nghi lễ kỳ dị và giải quyết các vấn đề hóc búa của dân trong vùng. Chợ Akodessewa Fetish là nơi duy nhất có đầy đủ các loại nguyên liệu cần thiết cho nghi lễ của các thầy tế.

Mặc dù Togo là một đất nước nghèo nàn lạc hậu, tình hình chính trị bất ổn khiến cho cuộc sống người dân vô cùng vất vả, nhưng ấn tượng để lại trong lòng những ai đã từng đến với đất nước này là sự thân thiện, cởi mở của người dân nơi đây. Ở đâu, người ta cũng được chào đón bằng những nụ cười rạng rỡ nhất.

Tộc trưởng Voodoo hoặc một người dẫn đường trong làng sẽ dẫn du khách đi vòng quanh chợ để tham quan trước khi họ quyết định mua một chiếc chân vượn hoặc sọ của một con linh dương. Du khách có thể mặc cả thoải mái mà không lo bị mắng hay gặp phải cái nhìn khó chịu của chủ hàng. Những người bán hàng nơi đây đều rất cởi mở và khéo léo, họ biết cách làm cho du khách muốn mua một món quà lưu niệm khi quay về. Người bán hàng Voodoo có đủ các sản phẩm tập hợp từ khắp Tây Phi và du khách sẽ nhanh chóng bị các món hàng kỳ lạ cuốn hút.

Kể cả khi du khách không có ý định mua hàng thì người ta vẫn bất giác bước vào khu chợ Akodessewa Fetish hấp dẫn và “đắm chìm” trong các mặt hàng tràn đầy ma lực. Nếu họ không thích những chiếc đầu thú lúc nào cũng nhìn chằm chằm vào mình, họ có thể chọn mua các bức tượng bảo vệ hay bùa chú bình an.

Khi dạo quanh Akodessewa Fetish, du khách cũng có thể được học về các loại thảo dược khác nhau mà các thầy mo sử dụng. Joseph cho hay, khu chợ có đủ mọi nguyên liệu để thực hiện nghi lễ tâm linh. Những động vật này có nguồn gốc từ Ghana, Burkina Faso, Benin, Nigeria… chứ người dân Voodoo không tự tay giết động vật.

Đầu các con vật được bày la liệt trong gian hàng cũ kỹ
.

Chợ “chữa bách bệnh”?

Không chỉ dùng trong các nghi lễ thờ cúng, các món đồ rùng rợn bày bán tại khu chợ còn được dùng trong chữa bệnh. Xương của động vật có tác dụng chữa bệnh rất hiệu quả. Cũng theo “thầy thuốc” Joseph, chỉ ở khu chợ đặc biệt này mới có cách chữa vô sinh. Nếu cặp vợ chồng nào cưới nhau 10 năm vẫn chưa có con, đã từng chạy chữa khắp nơi, ngay cả khi tìm đến các bệnh viện uy tín mà không có kết quả thì có thể tìm đến Lome để chữa trị.
Joseph vui vẻ nói: “Các món hàng được bày bán tại Akodessewa Fetish có công dụng rất kỳ diệu, chúng có thể chữa tất cả các loại bệnh, kể cả những căn bệnh y học hiện đại “bó tay”. Căn bệnh vô sinh hiện tại chưa có phương pháp chữa bệnh, nhưng các thầy mo Voodoo lại có thể giúp các cặp vợ chồng có con chỉ sau một bài thuốc lấy từ bộ phận động vật phơi khô”. Không chỉ vậy, những thủ môn muốn tạo được điều kỳ diệu trong các trận bóng hay những vận động viên marathon muốn có sức khỏe dẻo dai trong cuộc thi, tất cả họ đều tìm đến chợ Akodessewa Fetish để đạt được mong muốn.

Josehp nói: “Chân tinh tinh và tay khỉ đột là phương thuốc hữu hiệu cho các thủ môn bóng đá. Thầy mo ở Lome sẽ lấy tay trái của khỉ cùng với một số loại thảo dược khác nhau tạo thành bột và rắc lên người thủ môn. Thủ môn đó sẽ rất khỏe mạnh, phản ứng nhanh nhạy. Còn nếu các vận động viên thi chạy marathon thì nên lấy đầu, tim và bốn chân của ngựa để làm thuốc”. Chính niềm tin này của mọi người đã giúp khu chợ càng trở nên nổi tiếng ở châu Phi.

Cách thức chữa bệnh của các thầy mo hết sức kỳ dị. Họ sử dụng một loại bột màu đen trộn từ đất và bột cạo từ xương phơi khô với một số thảo dược, đắp lên người “bệnh nhân”. Anh Joseph cho biết: “Chúng tôi có nhiều loại đầu động vật như đầu cá sấu, đầu mèo, đầu khỉ, đầu chim kền kền, chim cú, tắc kè, rắn…

Để làm thành thuốc, chúng tôi nghiền đầu động vật với thảo dược, sau đó đốt hỗn hợp này. Kết quả cho ra một loại than màu đen. Sau đó, chúng tôi rạch ngực hoặc lưng người bệnh ra 3 lần, rắc bột than đó lên”. Joseph chỉ biết đây là một phần của nghi lễ nhưng không ai biết vì sao phải làm như vậy. Tuy nhiên, cách làm này lại mang đến hiệu quả đáng kinh ngạc. Joseph rất tự hào với tay nghề chữa bệnh kỳ diệu của các thầy mo nơi đây. Joseph còn khẳng định người bệnh khi đã không còn cách nào khác thường tìm đến Lome chữa trị.

Ngoài ra, những khúc xương lớn của các loài vật dùng để bảo vệ nhà và cầu an. Hàng năm, các thầy mo vẫn đi từ làng này qua làng khác để làm phép bảo vệ cho các gia đình, còn những bức tượng nhỏ hơn dành để bán cho du khách đến từ khắp nơi trên thế giới. Kinh nghiệm chữa bệnh và làm phép chỉ được truyền từ đời này sang đời khác, từ cha sang con chứ không truyền lại cho người ngoài.

Họ cho rằng, nếu lộ bí quyết chữa bệnh ra ngoài, tác dụng của thuốc sẽ bị mất, gia đình thầy thuốc đó sẽ không được thần linh phù hộ và buộc phải từ bỏ nghề. Josehp cũng đã học được 7 năm, anh còn phải học thêm một năm rưỡi nữa để trở thành một thầy thuốc chuyên nghiệp.
Từ xa xưa, người Togo đã theo nghi lễ Voodoo, một nghi thức dùng đầu lâu động vật và thảo mộc giúp đỡ người dân chữa bách bệnh và giải quyết các vấn đề hóc búa nhất. Đây là nghi lễ rất phổ biến ở các nước Tây Phi như Ghana, Burkina Faso, Benin, Bờ Biển Ngà và Nigeria. Người dân nơi đây tin rằng, cuộc sống con người bắt nguồn từ tự nhiên như đất, nước, lửa và không khí. Mọi hoạt động trong đời sống đều có liên quan đến các yếu tố tự nhiên và thần thánh. Bởi vậy, người dân nơi đây luôn trung thành với những thứ họ tôn sùng và tin tưởng.

Đôi nét về tôn giáo Voodoo
Voodoo là một trong những tôn giáo được tạo ra bởi những người nô lệ châu Phi và phổ biến rộng rãi trong thế kỷ 16. Người Voodoo có truyền thống thờ cúng tổ tiên rất đặc biệt và niềm tin mãnh liệt vào thần linh ở các vật vô tri vô giác. Họ tin rằng, các vị thần thường ẩn mình trong các bức tượng được chạm khắc hoặc các vật như bộ phận cơ thể động vật, vỏ ốc và bất kỳ gì có gắn với thần linh.
Voodoo có nghĩa là quyền lực bí ẩn hoặc thần linh. Trước đây, những tưởng Voodoo đã biến mất do sự cuồng tín của người dân, khiến chính quyền Togo yêu cầu dẹp bỏ mọi nghi lễ gọi thần thánh. Tuy nhiên, sự nổi tiếng của khu chợ đã giúp khôi phục lại tôn giáo lâu đời này. Từ đó hàng năm, khu chợ “chữa bách bệnh” đón hàng trăm ngàn lượt du khách đến để được mua bùa bình an hoặc chữa bệnh. Những năm gần đây, người Togo thu được nguồn lợi lớn từ việc kinh doanh các mặt hàng độc đáo này, giúp cải thiện đáng kể kinh tế của người dân.
Hồng Nhung