" Khu di tích Đền Hùng thuộc thôn Cổ Tích - xã Hy Cương - huyện Lâm Thao - tỉnh Phú Thọ, là nơi thờ cúng các vua Hùng đã có công dựng nước, tổ tiên của dân tộc Việt Nam. Đền Hùng cách trung tâm thành phố Việt Trì 7 km về phía Bắc, cách thủ đô Hà Nội 90 km. Từ Hà Nội, du khách có thể đến Đền Hùng bằng đường bộ theo quốc lộ 2 hoặc tuyến đường sắt Hà Nội - Lào Cai. 

Đền Hùng là di tích lịch sử văn hoá đặc biệt quan trọng của quốc gia, được xây dựng trên núi Hùng - thuộc đất Phong Châu - vốn là đất kế đô của Nhà nước Văn Lang 4.000 năm trước đây. Toàn bộ Khu di tích có 4 đền, 1 chùa và 1 lăng hài hoà trong cảnh thiên nhiên, có địa thế cao rất ngoạn mục, hùng vĩ, đất đầy khí thiêng của sơn thuỷ hội tụ. 

Đền Hùng được xây dựng trên núi Hùng (còn gọi là núi Cả theo tiếng địa phương hay còn có nhiều tên gọi khác nhau: Nghĩa Lĩnh, Nghĩa Cương, Hy Cương, Hy Sơn, Bảo Thiếu Lĩnh, Bảo Thiếu Sơn,…), có độ cao 175 m so với mặt nước biển. Tục truyền rằng, núi Hùng là chiếc đầu rồng hướng về phía Nam , mình rồng uốn khúc thành núi Vặn, núi Trọc, núi Pheo,…. Núi Vặn cao 170m, xấp xỉ núi Hùng. Núi Trọc nằm giữa núi Hùng và núi Vặn, cao 145 m. Ba đỉnh núi: núi Hùng, núi Vặn, núi Trọc theo truyền thuyết là ba đỉnh “Tam sơn cấm địa” được dân gian thờ từ rất lâu đời. 

Toàn khu di tích Đền Hùng xưa kia là rừng già nhiệt đới, đến nay chỉ còn núi Hùng là rậm rạp xanh tươi với 150 loài thảo mộc thuộc 35 họ, trong đó còn sót lại một số cây đại thụ như chò, thông, lụ,…và một vài giống cây cổ sơ như kim giao, thiên tuế,.. 

Từ chân núi, du khách sẽ được chiêm ngưỡng lần lượt các di tích kiến trúc như: 

1. Cổng đền 

2. Đền Hạ 

3. Nhà bia 

4. Chùa Thiên Quang 

5. Đền Trung 

6. Đền Thượng 

7. Đền Giếng 

8. Đền Tổ Mẫu Âu Cơ 

9. Bảo tàng Hùng Vương 

Cổng đền 

Được xây dựng vào năm Khải Định thứ 2 (1917). Cổng xây kiểu vòm cuốn cao 8,5m, hai tầng 8 mái, lợp giả ngói ống. Tầng dưới có một cửa vòm cuốn lớn, đầu cột trụ cổng tầng trên có cửa vòm nhỏ hơn, 4 góc tầng mái trang trí Rồng, đắp nổi hai con Nghê. Giữa cột trụ và cổng đắp nổi phù điêu hai võ sỹ, một người cầm giáo, một người cầm rìu chiến, mặc áo giáp, ngực trang trí hổ phù. Giữa tầng một có đề bức đại tự: “Cao sơn cảnh hành” (lên núi cao nhìn xa rộng). Còn có người dịch là “Cao sơn cảnh hạnh” (Đức lớn như núi cao). Mặt sau cổng đắp hai con hổ là hiện thân vật canh giữ thần. 

Đền Hạ 

Gần Đền Hạ có một ngôi chùa, xưa có tên là Sơn cảnh thừa long tự, sau đổi là Thiên quang thiền tự. Chùa được xây theo kiểu nội công ngoại quốc, gồm các nhà: tiền đường (5 gian), thiêu hương (2 gian), tam bảo (3 gian) ở phía trước, dãy hành lang, nhà Tổ ở phía sau. Các toà được làm theo kiểu cột trụ, quá giang gối đầu vào cột xây, kèo suốt. Mái chùa được lập ngói mũi, đầu đao cong. Bờ nóc tiền đường đắp lưỡng long chầu nguyệt. Chùa thờ Phật theo phái Đại thừa. 

Trước cửa chùa có cây thiên tuế là nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói chuyện với cán bộ và chiến sĩ Đại đoàn quân tiên phong trước khi về tiếp quản thủ đô Hà Nội. Trước sân chùa có 2 tháp sư hình trụ 4 tầng. Trên nóc đắp hình hoa sen. Lòng tháp xây rỗng, cửa vòm nhỏ. Trong tháp có bát nhang và tấm bia đá khắc tên các vị hoà thượng đã tu hành và viên tịch tại chùa. 

Chùa còn có một gác chuông được xây dựng vào thế kỷ XVII, gồm 3 gian, 2 tầng mái, 4 vì kèo cột kiểu chồng giường kết hợp với bẩy lẻ. Các bẩy lẻ hầu như để trơn không chạm trổ gì. Trên gác chuông có treo quả chuông, không ghi niên đại đúc chuông mà chỉ ghi: “Đại Việt quốc, Sơn Tây dạo Lâm Thao phủ, Sơn Vi huyện, Hy Cương xã, Cổ Tích thôn cư phụng”. Qua đó có thể đoán quả chuông được đúc thời Hậu Lê. 

Đền Trung (Hùng Vương Tổ miếu) 

Tương truyền là nơi các Vua Hùng cùng các Lạc hầu, Lạc tướng du ngoạn ngắm cảnh thiên nhiên và họp bàn việc nước. Nơi đây vua Hùng thứ 6 đã nhường ngôi cho Lang Liêu - người con hiếu thảo vì đã có công làm ra bánh chưng, bánh dày. 

Đền được xây theo kiểu hình chữ nhất, có 3 gian quay về hướng nam, dài 7,2m, rộng 3,7m. Mái hiên cao 1,8m, không có cột kèo, cầu quá giang gối vào tường, bít đốc tường hậu, phía trước mở 3 cửa. 

Đền Thượng và Lăng Hùng Vương 

( Theo : [Chỉ thành viên mới có thể nhìn thấy links. Bạn hãy nhấn vào đây để đăng ký...] ) 

Khi đến nơi , chúng tôi thấy hàng vạn người lũ lượt trảy hội Đền Hùng mặc dù chưa đến ngày giỗ Tổ . Hàng trăm các cụ già quần lĩnh , váy thâm như xưa kia , hàng trăm các cháu học sinh mặc đồng phục cùng chúng tôi leo núi . Khi Huynh Hùng Sơn hỏi một khách hành hương : " Tên núi này là núi gì ? " - Khách trả lời là Núi Nghĩa Lĩnh . dienbatn chỉ vào người Hùng Sơn không nói làm cho Bác Hùng Sơn cứ ngẩn tò te . Thực ra , thâm ý của dienbatn là muốn để huynh Hùng Sơn về thăm Quê Cha - Đất Tổ , và như có một sư trùng hợp , quả núi này cũng mang tên HÙNG SƠN ( Núi của cá Vua Hùng ) . Tên này còn đề ngay trên Văn bia của đền hạ . dienbatn nói đùa rằng : Huynh Hùng Sơn có học Pháp của Đạtlailatma Tây Tạng cũng vẫn phải về học Mật Tông Việt Nam có từ thời các Vua Hùng ( CHỬ ĐỒNG TỬ VÀ TIÊN DUNG ) . Trong tận cùng tâm khảm của mình , dienbatn vẫn tin tưởng rằng : " Một ngày kia , người ta sẽ chứng minh được Phật Giáo Việt Nam xuất hiện trước cả khi Phật giáo Ấn Độ thịnh hành . Và trong thời gian không xa , chúng ta sẽ chứng minh được nền văn Hiến Lạc Việt , bắt nguồn từ một nền khoa học tối cổ và phát triển rực rỡ vào thời các Thế Đại Vương triều Hùng Vương " 

dienbatn và Hùng Sơn trước cổng Đền Hùng .

GIẾNG CỔ TƯƠNG TRUYỀN QUỐC MẪU ÂU CƠ KHI SINH RA 100 NGƯỜI CON TRAI ĐÃ DÙNG NƯỚC GIẾNG NÀY TẮM CHO CON .

CỘT ĐÁ THỀ ( tương truyền do Thục Phán dựng lên khi được Vua Hùng thứ 18 truyền ngôi để thề nguyện bảo vệ non sông đất nước mà Hùng Vương trao lại và đời đời hương khói trông nom miếu vũ họ Vương.)